GEGURITAN

Miturut Bausastra Jawa, geguritan iku minangka karangan kang pinathok kaya tembang, nanging duwe perangan kayata guru gatra, guru wilangan lan guru lagune ora ajeg. Geguritan duweni unsur-unsur (bab) kang kudu digatekake lan kamot ing sajerone geguritan iku.

Geguritan iku ngemu piwulang utawa amanat kang bisa dipethik lan kanggo piwulang tumrap wong kang maca. Kanggo mangerteni amanat utawa nilai-nilai kang diandhut tumrap wong kang maca  geguritan iku, bisa kanthi parafrasakake geguritan iku. Parafrasa yaiku ngandharake maneh sawijining teks utawa karangan arupa wujud kang beda supaya bisa mangerteni maknane.

Wong kang maca geguritan ora banjur bisa mangerteni isi lan karepe geguritan. Supaya bisa mangerteni isine lan karepe, geguritan kudu diparafrasakake utawa digancarake. Menawa geguritan wus digancarake (diprosakan) pamaos lagi bisa luwih cetha mangerteni apa sejatine isi lan karepe geguritan iku.

Kang kudu digatekake lan kamot ana ing geguritan yaiku:

1.Wutuh (koheren)

Geguritan kudu dadi bab kang wutuh, antarane perangan lan unsur-unsur ing geguritan. Perangan-perangane nyawiji ana gandheng ceneng lan gegayutane, ora madeg dhewe-dhewe ing pamikiran lan lelawaning ekspresi. Geguritan dianggit ben diwaca wong liya, supaya ana sesambungan batin antarane panganggit karo wong kang maca geguritan mau. Mula geguritan kang angel dingerteni maknane, bakal kawujudan anane sesambungan batin antarane panganggit karo kang maca. Kajaba saka iku, bisa dienggo nuntun pangangen-angene wong kang maca lan bisa nemokake makna kang sinigid ing geguritan kasebut.

2.Estetis (nilai/unsur keindahan)

Geguritan kudune duweni kualitas estetik kang magepokan karo pilihan kang trep,   nuwuhake imajinasi estetik kang kuat, ana wiramane, kanthi sasmita-samita kang urip lan seger, kanthi lelewaning basa, nuwuhake rasa lan pamikiran kang jero uga ngamot daya ekspresi. Padhatane geguritan iku ngandharakake pikiran, ide, utawa gagasan kanthi cara ora langsung.

3.Unsur edukatif

Geguritan luwih becik yen bisa ngamot unsur edukatif (pendidikan. Amarga, anane unsur pendidikan ing geguritan bisa kanggo aweh tuladha lan pitutur kang becik sing miguna kanggo sangu urip bebrayan ing donya.

4.Nuwuhake rasa tresna

Geguritan duweni ide-ide sarta pamikiran kang maju lan kanggo kapentingan umum. Pramila geguritan bisa nuwuhake rasa tresna kanggo masyarakat.

 Geguritan kalebu salah sawijining sastra Jawa kang awujud puisi. Kayadene puisi-puisi liyane, geguritan uga minangka puisi kadhapuk saka unsur-unsur kang bisa ditemokake lang dideleng ana ing geguritan iku dhewe, kang bisa diarani unsure intrinsik.unsur intrisik kayata tema, amanat, lan rima. Tema yaiku inti prakara kang diangkat ing geguritan. Rima yaiku unen-unen kang dibolan-baleni ndadekake geguritan katon nduweni irama. Miturut unine, rima kaperang dadi rima asonansi lan rima aliterasi. Yen sing dibaleni kuwi kalebu swara urip (vocal a, i, u, e, o) kagolong rima asonansi. Dene yen sing dibaleni iku saliyane vocal kalebu rima aliterasi.

Tuladhane geguritan!

Kahanan Wayah Iku

Sinawang dalan jembar

Akeh semut bebarisan

Padha saiyeg bebarengan

Anyengkuyung anambut kardi

Sekar setaman nyawiji

Sesawangan kang guyub rukun

Tuwa, enom, jaler kalawan estri

Tresna asih sareng tan bedani

Nuwuhake rasa tentreming ati

Gotong royong saeka kapti

Kapethik saking : Esensi Bahasa Jawa kelas XI semester genap